Het Urania Weltzeituhr in de winter van 1969. Links het Haus des Lehrers, rechts het Alexanderhaus (Foto: Bundesarchiv Bild 183-H1218-0025-001)
Op de Alexanderplatz vinden we, zo ongeveer tussen het Berolinahaus en Alexanderhaus een bijzonder kunstwerk: het Urania Weltzeituhr. Dit 16 ton wegende bouwwerk en zoals de naam suggereert, met inderdaad een klokfunctie, is een symbolische weergave van de wereld en haar tijdzones en de metalen rotunda met goudkleurige cijfers bevat de namen van 148 wereldsteden. Sinds haar onthulling op 30 september 1969, een paar dagen voor de 20e verjaardag van de DDR, is het Weltzeituhr een geliefd trefpunt om af te spreken voor zowel Oost-Berlijners als toeristen.
Op de inmiddels veel drukkere Alexanderplatz is het Urania Weltzeituhr nog steeds een in het oog springend kunstwerk en een plek waar mensen afspreken elkaar te treffen. Bovenop het Weltzeituhr een vereenvoudigde weergave van het zonnestelsel
Het ontwerp komt voor rekening van Erich John, een designer die de leiding heeft over de negen maand durende bouw en lid is van het kunstenaarscollectief van Walter Womacka. Een bouw waarbij 120 vaklieden bij betrokken zijn. In het midden van een op de bodem ingelegde mozaïek in de vorm van een kompasroos staat een 2,7 meter hoge zuil van 1,5 meter doorsnee met daarop een in drie horizontale ringen verdeelde cilinder. Op deze cilinder zijn aan de boven- en onderkant 24 aluminium platen aangebracht, waarvan elk van de platen een tijdzone voorstelt. Op de aluminiumplaten zijn vervolgens de belangrijkste steden uit die tijdzones aangebracht. In de middelste ring van deze cilinder draait een gekleurde ring met goudgekleurde cijfers van 1 tot en met 24. Deze cijfers geven dus aan wat de tijd is op dat moment in de wereldsteden genoemd op de aluminium platen. Bovenop de cilinder is een vereenvoudigde weergave van het zonnestelsel en de planeten en hun baan geplaatst, die in 1 minuut volledig roteert. Het geheel is ongeveer tien meter hoog. Twee meter onder het Weltzeituhr is een ruimte waarin de elektromotor van het zonnestelsel en een omgebouwde Trabantmotor, die samen met een kogellager de middelste ring laat draaien, zijn geplaatst.
Een detail van de metalen platen met daarop de namen van de landen uit die betreffende tijdzones
Het bizarre van het kunstwerk is dat het een zogeheten wereldklok is, met daarop voor Oost-Duitsers onbereikbare oorden. Normale mensen mogen onder geen beding het land verlaten, tenzij het, in hoge uitzondering, broederlanden als Polen, Tsjecho-Slowakije of bijvoorbeeld Hongarije zijn. Er wordt hooguit een beetje lacherig of cynisch over gedaan, maar vanaf het begin is het Weltzeituhr door zowel Oost-Berlijners als door toeristen een populair trefpunt. Voor Oost-Berlijners heeft het kunstwerk zelfs een mythische betekenis: elk liefdespaar dat om 12 uur ’s nachts hand in hand onder het Weltzeituhr staat, blijft voor altijd bij elkaar.
De Alexanderplatz, met prominent in beeld het Weltzeituhr, op een ansichtkaart uit 1971
Veel bouw- en kunstwerken die zijn ontstaan in de 40 jaar die de DDR bestond en waar de regering trots op was en graag mee wilde pronken, kwamen op een postzegel terecht. Zo ook het Urania Weltzeituhr
"Es war einmal..." 